De aanstaande koude periode staat in het teken van grote verschillen tussen west en oost. Of nog scherper gezegd: tussen noordwest en zuidoost. We komen natuurlijk uit een langdurig zachte periode en daardoor is bijvoorbeeld het zeewater best warm. Maar ook gebieden als het IJsselmeer zijn iets warmer dan gebruikelijk. Bovendien stromen de komende dagen nog altijd grote hoeveelheden water via de rivieren weg richting de meren en dat houdt ijsvorming daar sowieso voorlopig tegen.

Een ander aspect is de positie van het hogedrukgebied en daarmee de bijbehorende windrichting. In het westen en noordwesten van het land is alleen maandag en dinsdag sprake van een koude oost- tot noordoostenwind. Daarna draait de wind aan zee langzaam naar noord en gaat dan over het relatief warme water van de Noordzee stromen. De kustgebieden 'warmen' dan alweer op: na woensdag wordt zelfs vorst in de nachten een lastig verhaal aldaar. Overdag stijgt het kwik dan al spoedig naar een graad of 5. Schaatsen zal in de westelijke en noordwestelijke provincies dan ook nauwelijks erin zitten: alleen enkele speciaal geprepareerde schaatsbanen of een afgelegen ondergelopen weiland kan wellicht genoeg hebben aan twee nachten met lichte tot matige vorst, voor een ijsvloertje van circa 3 centimeter. Op de ijspluim hieronder zien we de verwachte ijsgroei voor de komende 14 dagen in Noord-Holland.

Hoe anders ziet dit beeld eruit voor de gebieden dieper landinwaarts! Vooral de oostelijke en zuidoostelijke provincies krijgen best met een noemenswaardige periode van winterweer te maken. Vanaf komende nacht vriest het daar veelal matig en overdag komt de temperatuur rond of iets onder het vriespunt uit. Bovendien bereikt een gebied met zeer droge lucht het zuidoosten van ons land: daar kan de dauwpunttemperatuur rond woensdag wegzakken tot wel circa -20 graden. We spreken hierbij echt over een (van origine) continentaal arctische luchtsoort, waarbij de ijsgroei behoorlijk snel kan toenemen. 's Nachts kan het onder rustige omstandigheden afkoelen tot -8 of -9 graden. Maar dan moet de wind uiteraard wel voldoende afzwakken, anders vindt er teveel doormenging plaats en wordt het een fractie minder koud.

Schaatsen op wat grotere schaal gaat in het oosten zodoende wel lukken, zeker wanneer we kijken naar ijsbanen en ondergelopen weilanden. Let wel op bij weilanden of open gebieden die direct gekoppeld zijn aan een rivier: die waterstanden gaan vanaf woensdag dalen, waardoor eventueel ijs volstrekt onbetrouwbaar wordt. Alleen weilanden en akkers die NIET in verbinding staan met een rivier kunnen betrouwbaar ijs opleveren. Ook lokale vennengebieden minder diep dan één meter zouden her en der best 'schaatsbaar' kunnen zijn vanaf woensdag of donderdag. De ijspluim van het Europees weermodel toont een groot verschil met de forecast voor het westen van Nederland, zo is hieronder te zien. Voor wateren met een diepte van circa een meter kan lokaal al 6-7 cm ijs komen te liggen; op ondiepere wateren wellicht zelfs dus nog iets meer. Ruim voldoende om te schaatsen.

Wat verder opvalt is dat de potentiële ijsdikte daarna redelijk stabiel blijft. De nachten blijven landinwaarts zeker tot en met het weekend aan de koude kant: dat betekent vaak vorst, terwijl het overdag langzaamaan wel licht gaat dooien. Dankzij de droge luchtsoort zal het ijs echter niet meteen aangetast worden. Pas rond 13 januari lijkt de temperatuur ook in het zuidoosten zo ver te zullen stijgen dat er waarschijnlijk serieuze dooi optreedt. Maar dat is nog ver weg.

De wat langere termijn laat een uitzakkend lagedrukgebied zien vanaf Scandinavië tot over het oosten van Europa. Bij ons komt dan een noordelijke (hoogte)stroming te staan. Dat levert hogere neerslagkansen op en in de relatief koude lucht zou dat na 14 januari best eens een keer winterse neerslag kunnen geven. Niet alleen bij ons, maar een groot deel van West- en Centraal-Europa kan wat grotere sneeuwkansen tegemoet zien rond half januari. Waarschijnlijk komt Nederland dan wel meer en meer binnen een gebied te liggen met een aanlandige windrichting (noordwest of noord), waardoor van serieuze vorst weinig sprake meer zal zijn. 

Tot die tijd kunnen we echter genieten van een serie droge en vrij zonnige dagen. De laatste keer dat we een dergelijke periode hebben gehad was de eerste helft oktober (!), toen we nog in een t-shirt buiten konden lopen. Sindsdien heeft het bijna alleen nog maar geregend. Mocht je komende week mooie foto's maken van het winterweer in Nederland? Laat ze ons dan zien door beelden in te sturen via deze link!

Foto omslag: Willy Bonnink-Naves