Hogedrukgebieden gaan de komende dagen de Europese weerkaart domineren. Een trend die de afgelopen weken al heel duidelijk zichtbaar was. Of we daarmee ook winterweer krijgen, hangt juist in een land als Nederland van heel veel factoren af. Kansen zijn er echter volop, met name tijdens en kort na de jaarwisseling.

Normaal waait in Europa een west- of zuidwestenwind. De luchtdruk is hoog nabij de Azoren en vaak heeft dit hogedrukgebied nog een uitloper tot over het zuidwesten van Europa. Het gevolg is dat in het zuiden van Portugal en Spanje regenstoringen op afstand blijven. Het zijn de ideale bestemmingen om de sombere en regenachtige winters in West-Europa te ontvluchten. Lagedrukgebieden trekken namelijk ten noorden van deze hogedrukgordel vanaf de oceaan richting de Britse Eilanden, IJsland en Scandinavië. Ook vandaag zien we een stromingspatroon op de weerkaarten wat hier sterk op lijkt. Al is het hogedrukgebied wel al iets noordelijker te vinden. In ons land is het somber en zacht decemberweer en sowieso is winterkou in Europa slechts op een paar plaatsen te vinden.

De komende dagen komt er beweging op de weerkaart. De hogedrukdominantie die al enige tijd in de 30daagse weerkaarten is te zien, gaat er ook echt komen. Het systeem ontwikkelt zich ten zuiden van ons land en komt vrijdag boven Engeland te liggen. De wind waait bij ons uit het westen of noordwesten en voert alles behalve koude lucht aan. Het grijze, sombere weertype blijft voorlopig behouden. Zondag zien we bij de laatste berekeningen van het ECWMF weermodel het hoog boven Schotland uitkomen en is er ook een duidelijke uitbreiding richting het zeegebied tussen IJsland en Noorwegen. Is dit de opmaak naar een kouder weertype in de week voor Kerst?

Als zondag het hogedrukgebied zijn vleugels naar het noorden begint uit te slaan, schuift een lagedrukgebied Rusland in en komt er een noordelijke stroming op gang waarmee een portie koude lucht zich weet uit te breiden over het noorden en oosten van Europa. Terwijl wij een beetje blijven doormodderen met winden die of vaak toch nog net over het relatief warme water van de Noordzee waaien, of luchtmassa’s aanvoeren uit delen van Centraal-Europa waar het alles behalve koud is, maakt Oost-Europa zich ook voor een flinke kou-uitbraak.

Voor de ontwikkelingen met Kerst en de Jaarwisseling moeten we kijken naar de 30 daagse weerkaarten van het ECMWF. Voor de week van 20 tot 27 december en de week van 27 december tot 3 januari zien we een ronduit winterse setting met flinke afwijkingen van de luchtdruk in de plus bij IJsland, Schotland en het westen van Scandinavië. Lagere druk dan gebruikelijk vinden we in het zuiden van Europa en nabij de Azoren, Maar in de eerste week ook boven Rusland. Hogedruk bij Noorwegen en lagedruk over Rusland, het is de ideale situatie om lucht vanaf de poolstreken naar het zuiden te verplaatsen en ook Nederland lijkt hier in mee te delen. Vooral rond de jaarwisseling worden er flinke afwijkingen van de temperatuur verwacht met in de Benelux temperaturen die ruim 3 graden onder normaal uitkomen. Dat moet voldoende zijn om ons een winters weertype op te leveren met in de nacht lichte tot matige vorst en overdag temperaturen rond het vriespunt. Echter, we kijken hier naar in totaal 50 berekeningen. Er zitten zowel warmere als koudere opties tussen, maar alles bij elkaar komen we al op een voor Nederland behoorlijk winters weertype uit.

Voor de 30 daagse weerkaarten maakt het ECMWF gebruik van weerdata van de afgelopen 20 jaar. De afwijkingen die we bespreken zijn dus de afwijkingen ten opzichten van wat we de afgelopen 20 jaar aan weer en wind hebben gehad in ons deel van Europa. Als we inzoomen op de meest koude periode waar de huidige berekeningen nu mee komen, dan is dat precies met de jaarwisseling en tijdens de eerste week van januari. Volgens 90% van de berekeningen komt de temperatuur in deze periode onder normaal uit waarbij er zelfs uitschieters zijn die de temperatuur 6 tot 9 graden lager uit laten komen. In dat geval is er sprake van serieus winterweer. We tikken zelfs de onderkant van de modelklimatologie aan en dus is het niet uitgesloten dat we de koudste jaarwisseling en eerste januariweek in 20 jaar gaan beleven.

Dat klinkt natuurlijk behoorlijk winters, maar eigenlijk valt dat wel mee. Kijken we naar de afgelopen 20 jaar dan zien we dat begin januari winterse temperaturen in ons land zeker geen zekerheid zijn geweest. Vaak schommelde het kwik tussen 5 en 10 graden en regelmatig kwamen we zelfs boven de 10 graden uit. Voor een echt koude jaarwisseling moeten we terug naar die van 2008 op 2009 toen in de nieuwjaarsnacht de temperatuur echt ruim onder nul daalde. Dus ook al krijgen we misschien de koudste jaarwisseling in 20 jaar, dan is het nog niets in vergelijking met die van 1996 naar 1997 toen een koude oostenwind Siberische lucht naar ons land transporteerde. Tijdens het ontkurken van de champagneflessen vroor het in ons land 10 tot 15 graden, maar door de forse wind lag de gevoelstemperatuur rond -20 graden. Uitsluiten kunnen we het niet, maar zo’n jaarwisseling lijkt het zeer waarschijnlijk niet te worden. 

Ook na de eerste januariweek blijft de luchtdruk ten noorden van ons land hoog en in het zuiden van Europa is de luchtdruk juist lager dan gebruikelijk. Met oostelijke winden kan vrieskou zich regelmatig uitbreiden richting de Benelux. Maar we moeten benadrukken dat voor winterweer alle puzzelstukjes goed moeten vallen. Dus er zijn nog genoeg mitsen en maren. Eén ding is duidelijk, een straffe westelijke stroming met zacht en wisselvallig weer lijkt voorlopig niet aan de orde.