Na alle warmte van afgelopen zomer en ook begin september, bevinden we ons momenteel in een veel koudere fase. De temperaturen liggen al een aantal dagen onder het langjarig gemiddeld en voorlopig lijkt daar weinig verandering in te komen. 

Afgelopen zondag viel een nieuw kouderecord te noteren in Nederland, zelfs het eerste kouderecord sinds 2019. Ook de komende dagen blijft het gemiddeld genomen te koud voor de tijd van het jaar, al zijn records dan niet aan de orde. Dat de etmaalgemiddelde temperatuur laag uitvalt komt vooral door de relatief koude nachten die aanstaande zijn. Regionaal kan het tot de eerste grondvorst komen. Of we op officiële waarnemingshoogte (1,5 meter) ook al de eerste vorst kunnen noteren, is nog niet zeker. Maar daarvoor lijkt het nog net te vroeg.

Niet alleen de Benelux, maar een groot deel van Europa bevindt zich in een bel met vrij koude lucht. In de hogere delen van de Alpen is inmiddels al een pak sneeuw gevallen en ook in andere gebieden kan het de komende dagen tot de eerste vorst van het nieuwe seizoen komen. Die afwijking van de temperatuur zien we fraai terug op de weerkaart hieronder. Een dergelijk 'blauw continent' hebben we tenslotte lang niet meer gezien!

Het koudere weer ging de afgelopen week met veel en soms zware buien gepaard: in delen van Zeeland is deze maand lokaal zelfs al meer dan 180 millimeter regen gevallen. Twente daarentegen heeft tot nu toe slechts 30-40 millimeter gehad en juist daar was het al zo droog. Toch lijkt de laatste regen voor september nog lang niet gevallen.

De komende dagen verlopen droog en vrij zonnig, maar in het weekend zien we alweer een nieuw lagedrukgebiedje naderbij komen vanuit het westen. Vooral in de kustgebieden kan dat buien veroorzaken. Elders lijkt de wisselvalligheid nog mee te vallen en is er geregeld ruimte voor wat zon. In de nacht en ochtend kunnen wel mistbanken ontstaan. Volgende week komt een nieuw lagedrukgebied afzakken vanuit het hoge noorden van Europa. Dat scenario lijkt een beetje op de weersituatie van afgelopen week: de wind draait bij ons dan naar een noordwestelijke richting en de kans op buien neemt flink toe. Daarbij kan soms ook onweer voorkomen. In de noordelijke Alpen kan het op wat grotere hoogte opnieuw tot sneeuwval komen, al hangt dat natuurlijk wel af van de exacte weersituatie.

De groene kleuren op de neerslagkaart hierboven tonen een neerslagsom boven normaal aan, ofwel: te wordt een overschot aan regen verwacht. In de oranje gebieden blijft het droger dan normaal in die periode. Een groot deel van het Europese vasteland is tamelijk wisselvallig onder invloed van het eerdergenoemde lagedrukgebied.

Dat lagedrukgebied kan wel eens een lange adem hebben. Het systeem raakt namelijk wat afgesnoerd van de straalstroom, waardoor het 'opgesloten' komt te liggen ergens boven Centraal- of Zuid-Europa. In de nabijheid van het laag vallen dan frequent (zware) buien en is het relatief koud voor de tijd van het jaar. Zeker wanneer het systeem in de buurt van de warme Middellandse Zee komt te liggen, kan dat in her en der enorme neerslaghoeveelheden triggeren. Lokaal tot wel honderden millimeters in korte tijd aan toe. Dat is bij ons zeker niet aan de orde, maar wisselvallig lijkt het evenwel te blijven met een veelal noordelijke tot noordwestelijke stroming. Een nieuwe portie warmte hoeven we daarmee voorlopig echt niet te verwachten.

Een hardnekkig hogedrukgebied op de Atlantische Oceaan is de voornaamste veroorzaker van het koele en wisselvallige weer. Zolang dat hoog ten westen van ons blijft liggen, koersen storingen met een grote boog via het hoge noorden Europa in met relatief koude lucht en veel buien. Richting half oktober lijkt het hogedrukgebied wat meer zuidwaarts weggedrukt te worden richting de Azoren. In dat geval gaat de wind bij ons meer uit een westelijke tot zuidwestelijke richting waaien en zal de temperatuur een paar graden stijgen. Warme en/of zomerse dagen, zoals we de laatste jaren veelvuldig hebben gezien eind september en de eerste helft oktober, zijn daarmee voorlopig niet aan de orde.

Dat is het best te zien in de nieuwste temperatuurpluim voor Midden-Nederland. Het aantal members dat de komende periode voor een warme 20 graden gaat is op één hand te tellen. Een opvallend feit natuurlijk, zeker omdat we in het zuidoosten van Nederland juist een serie van bijna honderd (!) warme dagen op rij hebben afgesloten.

Richting half oktober, bijna 4 weken en dus eigenlijk te ver vooruit, ontstaat langzaam een ander beeld in de weerkaarten. Op de Atlantische Oceaan verschijnt een voorkeur voor lagedruk, terwijl hogedruk zich meer gaat richten op het zuiden en zuidoosten van Europa. Dit kan te maken hebben met enkele ex-orkanen of tropische stormen die vanaf de oceaan richting Europa koersen. Dat zorgt in de eerste plaats voor wisselvalliger weer, maar ook neemt de kans op warmte dan iets verder toe. Zeker wanneer zo'n systeem wat 'treuzelt' en enige tijd voor West-Europa blijft hangen is er bij ons kans op een zuidelijke stroming. In zo'n geval kunnen we ook half oktober makkelijk nog een keer de 20 graden halen. Tot nu toe verloopt het orkaanseizoen op de oceaan overigens bijzonder rustig.

Een langere periode met fraai nazomerweer lijkt dus niet aan de orde, daarvoor is er op het eerste oog teveel verstoring aanwezig. Voor de natuur is het na afgelopen zomer trouwens wel goed nieuws, want het vocht dat recent gevallen is zal vanaf nu amper nog verdampen. Ook de grondwaterstanden en de waterstanden van de rivieren zijn aan een voorzichtige stijging begonnen. De brongebieden in de noordelijke en westelijke Alpen krijgen de nodige neerslag te verstouwen en dat komt natuurlijk allemaal onze kant op. Bovendien zit daar binnenkort ook nog wat extra smeltwater tussen van recent gevallen sneeuw, hogerop in Zwitserland en Oostenrijk.

Hoop je toch nog een mooie periode met nazomerweer? Misschien dat de 30-daagse verwachting voor aanstaande vrijdag of begin volgende week in dat opzicht positiever is. Dan pakken we ook het eerste stukje van de herfstvakantie meteen mee.

Foto omslag: Arco Visser