De luchtdrukverdeling waar we momenteel boven Europa mee te maken hebben is opvallend hardnekkig. Storingen trekken over het Middellandse Zeegebied in oostelijke richting, terwijl een sterk hogedrukgebied vrijwel stationair ligt tussen de wateren van Schotland en IJsland. Af en toe bouwt dit hoog een uitloper richting de Noordzee, maar dat levert voor onze omgeving slechts enkele detailverschillen op (bijvoorbeeld in de exacte windrichting). De heersende windrichting is al lange tijd tussen noordwest en noordoost en ook de komende 10 tot 14 dagen zien we daarin nauwelijks tot geen veranderingen optreden. Zelfs voor Nederlandse/Europese begrippen is zo'n lange duur van drukgebieden die echt nauwelijks van plaats veranderen bijzonder te noemen.

Zoals gezegd lijkt de komende 10 tot 14 dagen nauwelijks iets te wijzigen aan dit 'vastgeroeste' patroon. De wind blijft uit richtingen waaien tussen noord en noordoost en die wind blaast van tijd tot tijd ook flink door: langs de kust soms met kracht 5 of 6. Boven land is het vaak wel rustiger. Hiermee stokt de temperatuur op een gematigd niveau voor de tijd van het jaar, al scheelt het ook niet veel met het langjarig gemiddelde. Dat is begin juni een graad of 20 en komt aardig overeen met de verwachte waarden die we de komende periode tegemoet mogen zien. Buien zien we opnieuw terug in de zuidelijke landen van Europa en van tijd tot tijd ook boven Oost-Europa, waar het soms tot serieus veel neerslag kan komen. Bij ons is dat allemaal niet aan de orde voorlopig.

Tegen de tijd dat we geleidelijk iets zien veranderen aan de heersende verdeling, is het zo'n beetje half juni en nadert de 'langste dag' van het jaar. Gedurende deze periode lijkt het behalve gematigd warm ook droog te blijven: de nabijheid van het eerdergenoemde hoog zorgt ervoor dat fronten en depressies op vele honderden kilometers afstand rond ons heen draaien. Zelfs van bewolking is vaak nauwelijks sprake en dat betekent flink wat zonuren de komende dagen en enkele weken. Na het voorbije natte voorjaar zal dat zeker voor de liefhebbers van zon natuurlijk veel vergoeden!

Vervolgens komt verwachtingsweek 3 (dat is de week van 12-19 juni) en zien we duidelijk zaken veranderen op de weerkaarten. Overigens hoeft dit natuurlijk niet exact bij aanvang van die week plaats te vinden, maar kan ook enkele dagen eerder of later gebeuren. Het enorme hogedrukgebied waar we dan al bijna een maand lang (sinds half mei) droog en vrij zonnig weer van ondervinden, trekt zich meer en meer terug richting Groenland of de omgeving van noordelijk Scandinavië. Tegelijkertijd lijkt een ander hoog zich vanuit Rusland richting Polen uit te breiden, al zijn deze signalen nog wel relatief zwak. De afgesnoerde depressie die bij Spanje al langere tijd voor zware buien zorgt kruipt langzaam omhoog richting Frankrijk en/of Engeland, mede doordat er minder tegenwerking heerst van het hogedrukgebied boven Noord-Europa.

Deze wijzingen kunnen ervoor zorgen dat de wind bij ons vaker uit richtingen tussen zuid en oost gaat waaien, eventueel met de nodige onstabiliteit die daarbij komt kijken. En nog belangrijker: we zien de straalstroom (een krachtige wind op 10 km hoogte) na lange tijd weer een beetje tot leven komen. Daardoor kunnen op en duur wat meer storingen met buien onze omgeving bereiken, maar eveneens zones met aanzienlijk warmere lucht. De veranderingen hogerop in de atmosfeer tussen komende week en de week van 12 juni zien we heel mooi terug op de onderstaande kaarten.

Als deze omslag daadwerkelijk plaatsvindt dan volgt waarschijnlijk een overgang naar licht wisselvallig zomerweer. In de praktijk levert dat nog altijd flink wat zon op, maar de kans op enkele regen- of onweersbuien neemt ook toe vanuit het zuiden of oosten. In het temperatuurverloop ontstaan waarschijnlijk wat grotere schommelingen: (zomers) warme en frissere dagen wisselen elkaar dan sneller af en de kans op de eerste écht warme dagen van het jaar wordt groter. Zeker wanneer de wind enige tijd uit het zuiden komt te waaien. Elders in Europa zien we vooral rondom het Alpengebied en in Frankrijk de kans op onweersbuien toenemen, mogelijk gaat het daarbij soms om zware buien. Overigens is dat absoluut niet ongebruikelijk in de tweede helft van juni. Dit is de periode waarin het doorgaans tot het eerste grootschalige onweer komt in delen van Europa.

Het zesluik hieronder geeft de verschillende 'clusters' weer in het ECMWF-ensemble voor de periode van 12-19 juni. Er worden in totaal 50 berekeningen weergegeven, waarbij deze in groepjes worden verdeeld op basis van de globale luchtdrukverdeling. Daarin zien we dat het inhoudelijk nog flink uiteenloopt: circa 33 members (cluster twee, vier en vijf) komen met een uitzakkende hoogtetrog ten westen of noordwesten van onze omgeving, waarbij de Benelux in een relatief warme en onstabiele zuidelijke stroming terecht kan komen. Afhankelijk van de positie van lagedrukgebieden uiteraard. Verder is er een veel kleiner aantal members (circa 13) met diezelfde hoogtetrog, maar dan juist ten noordoosten van ons land gelegen. In dat geval blijft een frisse noordenwind in stand met stabieler weer en iets te lage temperaturen voor de tijd van het jaar. De overige members (slechts 4 in totaal; de meest rechtse uitvoer in rood) zijn ruim in de minderheid en berekenen veelal een hogedrukgebied oost van ons, zonder dat het daarbij meteen wisselvalliger zou worden.

Deze clusters zeggen uiteraard niets over de uitwerking op het weer aan de grond, maar alleen iets over de globale luchtdrukverdeling. Dit is uitsluitend bruikbaar ter indicatie om een veranderend patroon aan te duiden en de gevolgen die dat patroon kan hebben. Pin je er vooral niet op vast!

We hebben het al vaker aangehaald de afgelopen tijd: het neerslagtekort. Tot op heden is dit geen issue geweest in 2023, want de lente was behoorlijk nat en dat zorgt voor vrij normale grondwaterstanden. De toplaag van de bodem is inmiddels wel redelijk aan uitdroging onderhevig en dat komt uiteraard door de combinatie van zonnig weer met een stevige wind. Momenteel levert dat dus geen problemen op en de verwachting is eveneens probleemloos op de korte termijn. Er is genoeg vocht voorradig voor de natuur en ook om akkers en gewassen in ruime mate te beregenen.

Dat beeld kan natuurlijk wel veranderen. In de grafiek hieronder is het actuele neerslagtekort weergegeven, al moet daarbij wel een kleine kanttekening worden geplaatst. In deze grafiek wordt namelijk geen neerslagoverschot (dus een teveel aan neerslag) aangeduid. Begin mei hebben we enige tijd op een gemiddeld overschot van 40 mm gezeten, waardoor het huidige tekort ook eigenlijk ca 40 mm lager uitvalt dan momenteel wordt aangegeven. Dat zie je ook terug in de natuur: volgende week moeten we potentieel al een tekort van 100 mm benaderen, maar de meeste bossen zijn gewoon vochtig en ook het gras is bijvoorbeeld nog lekker groen.

Grafiek neerslagtekort van het KNMI (t/m 29 mei)

Wanneer de huidige blokkade met stabiel en zonnig weer ook richting half juni mocht aanhouden, dan ontstaan geleidelijk wel problemen met het oog op de droogte. Problemen die we de afgelopen jaren ook veelvuldig in ons land gezien hebben: uitdrogende natuur, verkleurend blad, gewassen die het moeilijk krijgen, droogvallende sloten/vennen en ook risico op scheuren in dijken etc. Maar voorlopig zijn deze stappen wat droogte betreft dus nog ver weg. Laten we vooral genieten van het mooie weer na een nat voorjaar, maar tegelijkertijd ook hopen dat op termijn af en toe een buitje 'tegen het stof' blijft vallen!

Foto omslag: Willem van Nunen