Een zogenaamde modelbespreking stellen we vandaag voor het eerst op bij Weerplaza. Het is een nieuw concept om jullie mee te nemen in verschillende scenario's voor de komende 3-7 dagen, uiteraard vooral gericht op de aandachtspunten. Omdat er veel verschillende weermodellen zijn waar we mee werken, zijn er soms ook veel uitkomsten mogelijk. In dit artikel lichten we enkele berekeningen uit en geven een kansberekening op het voorkomen van een bepaald weertype. De gebruikte weermodellen zijn het Europese weermodel (ECMWF), Amerikaanse weermodel (GFS) en het Duitse weermodel (ICON).

De 'pluim' zal ongetwijfeld bekend zijn bij de meeste mensen. Dit is een grafiek waarin talloze scenario's worden getoond in één grafiek, bijvoorbeeld voor de temperatuur. Naarmate de termijn verder loopt zal de onzekerheid toenemen. En daarmee wordt de spreiding groter. Met spreiding bedoelen we in dit geval het verschil tussen de warmste en de koudste uitkomsten. We kijken naar de pluim hierboven en voor het gemak nemen we even zaterdag 18 juni: de spreiding loopt op die dag uiteen van grofweg 20 tot 38 graden. Dat is op vijf dagen vooruit een behoorlijk forse onzekerheid. Dit betekent dus dat er veel verschillende scenario's tot de mogelijkheden behoren voor die dag!

De weersituatie voor komende week geeft meteen reden tot een interessante modelbespreking. Boven Spanje en Portugal bevindt zich momenteel al een forse bel met hitte: afgelopen weekend werd het er regionaal al 40 tot 43 graden. Die luchtsoort wordt de komende dagen over het westen van Europa geblazen en zelfs wij krijgen er mogelijk even mee te maken. Veel meer en intensere hitte wordt verwacht in delen van Frankrijk. Dit noemen we ook wel een Spaanse pluim.

Of die warmte ook Nederland in volle hevigheid gaat aandoen is nog allerminst zeker, maar dat het een aantal dagen zomers warm wordt lijkt wel duidelijk. Woensdag passeert een hogedrukgebied waarna de wind naar het zuiden tot zuidoosten draait. Dat maakt de weg vrij voor een uitstroom van zeer warme lucht in noordelijke richting. Woensdag en donderdag is het bij ons aangenaam zomerweer met veel zon en temperaturen tussen 22-24 graden aan zee en maximaal 27 graden in de zuidelijke provincies. Daarover zijn de weermodellen het ook eens: die dagen heerst er nauwelijks onzekerheid in de kaarten.

Die zekerheid slaat vanaf vrijdag om in onzekerheid. De stroming blijft nog steeds zuidelijk, maar geleidelijk komt er steeds meer tegenwerking van een nieuw hogedrukgebied dat zich ontwikkelt bij Ierland. Daardoor ontstaat een tweestrijd tussen tropische en polaire luchtsoorten boven de Noordzee. Vrijdag zijn de meeste berekeningen overigens nog eensgezind: we vallen (weliswaar nipt) binnen de Spaanse pluim, waardoor het nog warmer wordt dan voorgaande dagen. In het zuiden zijn vrijdagmiddag tropische temperaturen van 30 tot 32 graden mogelijk. Die opstoot van warme lucht zien we ook mooi overeenkomen in de weermodellen hieronder, voor de nacht van vrijdag op zaterdag:

.

Bovenstaande weersituatie levert bij ons dus al hoge temperaturen op, maar verder naar het zuiden wordt zinderende hitte verwacht. In delen van Spanje kan zelfs 44-45 graden worden bereikt, helemaal tot in Catalonië aan toe. Ook Zuid-Frankrijk wordt de oven ingeschoven met daar temperaturen tot plaatselijk 42 graden aan toe. Die luchtsoort kan ons (gelukkig) niet bereiken, in tegenstelling tot bijvoorbeeld juli 2019 en augustus 2020 toen dat wel lukte. 

Zaterdag wordt de weersverwachting bij ons ronduit onzeker. Het hogedrukgebied boven Engeland en Ierland, met een uitloper richting de Wadden, krijgt steeds meer invloed op ons weer, waardoor de wind naar het koude noorden draait. Allesbepalend wordt de snelheid waarmee het koufront doorkomt. Momenteel zien we in het Amerikaanse weermodel (GFS) de traagste doorkomst: in die uitvoer verloopt zaterdag zeer warm met maxima tot liefst 35 graden in het zuiden van ons land. Zelfs zondag is daarin nog zomers warm met 25 tot 28 graden, alleen het noorden en noordwesten komen dan al in de koudere lucht terecht met maxima rond 17 graden. Het koufront passeert in GFS uiteindelijk zondagavond ons land.

Het Europese en Duitse weermodel zijn in de laatste modelruns aanzienlijk sneller met de doortocht van het koufront. In ECMWF passeert het koufront zaterdagavond en is de warmte direct verdreven. Zelfs zaterdag overdag zou in dat scenario in het westen en noorden van ons land tegenvallen met veel bewolking, een enkele bui en maxima van hooguit 18-22 graden. Het zuiden mag nog wel maxima van 32 graden verwachten. Zondag verloopt dan overal relatief koud met slechts 15 tot 18 graden. ICON heeft een soortgelijke situatie in de kaarten staan met het koufront op zaterdagavond (in het noordwesten al vroeger op de dag), waarna de warme lucht meteen verdreven wordt.

Overall is de kans op tropische warmte (30 graden of meer) in Brabant en Limburg op vrijdag zo'n 30% en zaterdag ruim 75%. De kans op maxima van >35 graden op zaterdag is daar zelfs 12-15%. In Midden-Nederland zien we op vrijdag een kans op tropische waarden van zo'n 10% en zaterdagmiddag circa 30%.

De belangrijkste vraag is natuurlijk: levert de warmte ook potentieel zwaar onweer op? Meestal wordt zo'n hoeveelheid warme lucht in Nederland verdreven met gedonder, maar die kans lijkt nu niet erg groot. De warmte wordt namelijk weggeblazen met een invallende noordenwind en niet met een thermisch lagedrukgebied vanuit Frankrijk of het Kanaal. In dat laatste geval is onweer bijna een zekerheid. Het thermisch lagedrukgebied lijkt vrijdag en zaterdag wel te ontstaan boven het hete Frankrijk, maar wordt tegengewerkt door hogedruk nabij de Britse Eilanden. Daardoor kan het ons hoogstwaarschijnlijk niet bereiken. In de Benelux is de lucht gewoonweg te droog voor onweer, daarover zijn alle weermodellen het eigenlijk allemaal wel eens. Ook het EPS (pluim) van het Europees weermodel houdt het rustig met de neerslag: voor komend weekend staat momenteel een kans van hooguit 20% kans op 5-10 mm neerslag in Midden en Zuidoost-Nederland en slechts 4% kans op een neerslagsom van 20 mm of meer. En dat komt vooral voort uit het koufront zelf; aan de voorzijde (in de hete lucht) worden nauwelijks signalen op neerslag berekend. Dat beeld zien we ook terug in de mate van onstabiliteit:

Het koufront passeert ons waarschijnlijk dus alleen met wat regen, al moeten we dat de komende dagen natuurlijk nog even afwachten. Indien het koufront geruisloos over waait, spreken we ook wel van een zogenaamd glazen front. Zo'n koufront beweegt door een opbouwend hogedrukgebied heen en zwakt dan juist steeds verder af. Naarmate het koufront warmere lucht tegenkomt kan het aan de voorzijde door opstijgende lucht (extra forcering) wel in activiteit toenemen, maar wellicht gebeurt dat pas diep in Duitsland of Frankrijk. 

De kans op een rustige omslag naar kouder weer is dus heel groot, ongeveer 80%. De enige actie van betekenis is in de vorm van wat regen op zaterdagavond of zondag langs het koufront. Daarna bevinden we ons opnieuw in de polaire lucht met gematigde temperaturen voor half/eind juni. En dat weerbeeld kan vervolgens wel eens een lange adem hebben.

Foto omslag: kaart max-temp zaterdag 18 juni (GFS), foto: Anne Marie van Iersel

Bronnen: WetterGlobus, ECMWF/GFS/ICON