December 2010: een maand vol winterweer en een gemiddelde temperatuur van -1,1 graden in het midden van Nederland. Sindsdien is er niet één maand meer zo koud verlopen, of überhaupt geëindigd met een negatief maandgemiddelde in Nederland. Zelfs deze eeuw is het over een hele maand genomen verder niet zo koud geweest als toen. Veel mensen zullen zich nog momenten uit die tijd herinneren of op de foto hebben staan. We blikken 11 jaar terug en vooral ook naar hoe het toen ineens zo koud kon worden...

Vooral op 1 december, situatie behorende bij de weerkaart hierboven, voelde het buiten extreem koud aan. Door een krachtige noordoostenwind en bij temperaturen rond -6 graden lag de gevoelstemperatuur op veel plaatsen tussen de -15 en -18 graden. Een lagedrukgebied lag boven de Alpenlanden en een hogedrukgebied hield zich op ten westen en noordwesten van ons land. Klassieke situatie voor de aanvoer van zogenaamde 'transportkou' uit Oost-Europa!

Koude en zachtere tijdvakken wisselden elkaar tussen 6 en 16 december af. Vaak kwam de wind uit het noordwesten en dat leverde kwakkelweer op, maar ondanks alle passerende depressies werd het nooit écht heel zacht. De hoogste temperatuur van de hele maand werd op 11 december bereikt in De Bilt: 8,0 graden. Deze waarde werd gehaald in de warme sector van een depressie, onder invloed van een stevige westenwind en grijs weer.

Misschien wel de meest interessante weerdag viel op donderdag 16 december. Een groot deel van de dag verliep grijs met temperaturen omstreeks 4 graden en een stevige westenwind. Verder viel er lange tijd regen. Tegen 16 uur bereikte een actief koufront Noord-Nederland met aan de achterzijde veel koudere, maritiem arctische lucht. Het koufront 'denderde' binnen drie uur tijd van noord naar zuid over ons land en daarbij was vooral de overgang naar sneeuw ronduit spectaculair. De warme regen ging binnen een tijdsbestek van twee minuten over in droge sneeuw en daarna was het landschap ook in no time wit. De aftrap van een indrukwekkende winterse periode...

In de middag en avond van vrijdag 17 december kwam het tot zware sneeuwbuien, die mede werden gevoed door het relatief warme water van de Noordzee. Vooral in Noord- en Zuid-Holland kwam het lokaal tot liefst 20 centimeter sneeuw in korte tijd en dat zorgde voor een verkeersinfarct. Mensen stonden her en der tot diep in de nacht vast op de snelwegen. Tussen 20 en 24 december sneeuwde het vooral langdurig in het midden en zuidoosten van het land. Dagelijks kwam er tussen de 5 en 10 centimeter verse sneeuw bij, waardoor de totale dikte van het sneeuwdek tegen kerst was aangegroeid tot lokaal bijna 40 centimeter in Limburg! Door de stevige wind waaide de sneeuw bovendien op en ontstonden in veel gebieden sneeuwduinen, zoals we die afgelopen februari ook zagen.

Verder waren het de lage middagtemperaturen die opvielen. Op 19 en 20 december bleef het regionaal matig vriezen (Nieuw Beerta op de 19e een maximum van -6,5 graden) en in hetzelfde Nieuw Beerta werd het op 21 december zelfs niet warmer dan -7,5 graden. 's Nachts koelde het daar af tot -13,3 graden, maar dat is niet laagst gemeten temperatuur van de maand. Die staat op naam van Lelystad: -16,9 graden op 20 december.

Hieronder enkele plaatjes uit de periode 20-24 december 2010, de aanloop naar de feestdagen...

Uitgerekend op kerstavond stopte het met sneeuwen en daarop volgde één van de mooiste 1e kerstdagen op weergebied die we in decennia meegemaakt hebben. Volop zon boven een dik besneeuwd landschap met temperaturen die 's middags rond het vriespunt uitkwamen. In De Bilt eindigde op 23 december al een reeks van 6 ijsdagen (het werd er 0,0 graden) en vanaf 25 december dooide het elke middag lichtjes. Toch hield het sneeuwdek tot de jaarwisseling op veel plaatsen nog stand.

Na de koude periode, die het in De Bilt niet verder schopte dan de definitie 'vorstperiode' (in het oosten was het wel een koudegolf), ontstonden langs de oostkant van het Marker- en IJsselmeer ijsbergen door kruiend ijs. Tijdens invallende dooi na een vorstperiode komen de aanwezige ijsschotsen los te liggen en onder invloed van de wind worden die vervolgens meegevoerd naar één zijde van het water. Daar stapelen deze ijsschotsen zich langs de waterkant als het ware op en zo ontstaan ijsbergen die soms enkele meters hoog kunnen worden. Dit is een bekend en populair verschijnsel waar ook afgelopen februari talloze fotografen op afkwamen.

Uiteindelijk is de maandgemiddelde temperatuur dus uitgekomen op -1,1 graden, tegen 4,0 graden normaal. Sinds 1969 was december niet meer zo koud! In De Bilt kwamen 29 vorstdagen voor tegen 12 normaal: sinds de metingen begonnen (1901) was dat aantal niet eerder zo hoog in een decembermaand. Het aantal ijsdagen is opgelopen tot 12 stuks, tegen 2 normaal. In het oosten en noordoosten van Nederland kwamen lokaal nog enkele ijsdagen méér voor. Verder sprak vooral de sneeuw natuurlijk aan en dat is de voornaamste reden dat december 2010 in ons geheugen gegrift staat. Overigens was de maand nog wel aan de droge kant met op veel plaatsen niet meer dan 40-50 millimeter neerslag. Het overgrote deel viel echter in winterse vorm. Een koude december zoals toen zit er dit jaar al niet meer in, maar dat zal weinig mensen verbazen.

Vanavond en komende nacht wordt er ook in een deel van Nederland (natte) sneeuw verwacht, zonder dat het echt winterweer wordt. Wel kan zich op sommige plaatsen een sneeuwlaagje van enkele centimeters vormen, met name in de oostelijke regio's van het land. Meer over de kans op sneeuw vandaag lees je hier!

Foto omslag: Wouter van Bernebeek (24/12/2010)