Onder invloed van een relatief zuidelijke straalstroom en hogedrukgebieden rondom de poolcirkel, is het al enige tijd extreem koud in delen van Scandinavië en westelijk Rusland. Maximumtemperaturen (!) rond -25 graden en nachten tussen -35 en -40 graden waren de eerste dagen van dit nieuwe jaar geen uitzondering. Daarmee is het regionaal tot wel twintig graden kouder dan normaal in deze tijd van het jaar.

Afgelopen nacht spande echter de kroon wat kou betreft. In de Zweedse plaats Kvikkjokk werd een minimum waarde van maar liefst -43,6 graden bereikt: een absoluut record voor de maand januari. Het oude record van -43 graden op dit zeer koude poolstation stamde uit januari 1918 en is nu dus gesneuveld. Sinds 1999 is het in januari zelfs helemaal niet meer zo koud geweest in Zweden. Ook op enkele andere weerstations werd de 'magische' grens van -40 graden geslecht. Maar ook in Finland was het aan de frisse kant: o.a. op een meetpunt noord van Kuusamo werd -37,9 graden gemeten. Zelfs de hoofdstad Helsinki kwam aan een waarde onder -20 graden (-20,8 graden om precies te zijn). Het zijn redelijk unieke temperaturen op een verder tamelijk warm Europees continent.

Het is jaren geleden dat zich begin januari zo'n enorm 'reservoir' met koude lucht boven Europa bevond. De winterliefhebber zal denken: nu hoeft de wind alleen nog maar naar een noordoostelijke richting te draaien... en het is meteen hard raak. Eenvoudig gezegd komt het daar inderdaad op neer. Alleen vindt die winddraaiing nu nog niet direct plaats. Ondanks dat de begrenzing met de winterse kou slechts een paar honderd kilometer bij ons land vandaan ligt, komt daar de eerste dagen weinig verandering in. Lagedrukgebieden winnen het boven West-Europa aanvankelijk (nipt) van de extreme kou. Op het kaartje hieronder zien we de temperatuurverdeling van deze middag:

Vanaf vrijdag komt de bel met kou langzaam in beweging. Een hogedrukgebied breidt zich uit richting IJsland en krijgt vervolgens een uitloper naar Scandinavië, waardoor de stroming bij ons ook langzaam naar noord tot noordoost draait. Komend weekend moet de vorstgrens dan ook ons land bereiken. Toch lijken de scherpe kantjes dan al een beetje uit deze luchtsoort verdwenen te zijn. Dat geldt niet voor de Scandinavische landen: bijvoorbeeld de regio van Oslo kan komend weekend wegzakken richting -25 graden. Daarmee komen ook in die omgeving januarirecords wellicht binnen bereik. Zelfs Denemarken kan strenge tot zeer strenge vorst tegemoet zien. Daar is echter sprake van een regionaal sneeuwdek, waardoor het tijdens helder weer veel sneller kan afkoelen. Hoe de rest van deze winter verloopt met de aanwezigheid van deze grote hoeveelheid kou moeten we natuurlijk afwachten!

Foto omslag: Ella Goirkate