Als er opklaringen zijn dan kunnen we een groot deel van de maand de maan zien, maar wel steeds in een andere gedaante. Hoe komt dat?

De maan draait om de aarde. De draaiende aarde draait vervolgens ook weer om de zon. De maan draait zo met de aarde mee dat altijd hetzelfde deel van de maan naar de aarde is gericht. Van de drie objecten is de zon de enige die licht uitstraalt. Als wij vanaf de aarde de maan zien, dan komt dat omdat er licht van de zon op de maan valt en de maan het licht reflecteert.

De maan draait precies in 29,5 dagen om de aarde. Tijdens die cyclus kunnen we alle schijngestalten of maanfases van de maan vanaf één plek waarnemen. Dat betekent ook dat er soms in een kalendermaand twee volle manen of twee nieuwe manen zijn.

Omdat de maan om de aarde draait, valt er niet constant evenveel licht op de maan. Soms zit de aarde (deels) tussen de maan en de zon in en valt er schaduw van de aarde op de maan. De maan is dan gedeeltelijk of helemaal niet zichtbaar.

Aan de hand van de bovenstaande animatie is goed te zien hoe dit in zijn werk gaat. We hebben voor het gemak de aarde even stil gezet omdat dat voor de uitleg verder niet van belang is. 

Het zonlicht komt van rechts en schijnt op de aarde. De rechterhelft van de aarde is verlicht: daar is het dag. Op de linkerhelft is het nacht. Voor de maan geldt hetzelfde maar dan andersom, de rechterhelft is verlicht en de linkerhelft is donker.

Afhankelijk van waar de waarnemer staat en waar de maan staat ten opzichte van de aarde zie je een deel van het verlichte deel van de maan. Het kan ook zo zijn dat de maan buiten je zicht staat, waardoor je de maan niet kan zien. In ons voorbeeld kijken we boven op de kruin van de waarnemer.

Wanneer de maan precies tussen de zon en de aarde staat, valt al het zonlicht op maankant die van de aarde afstaat. Wij zien dus geen maan. De helft van de maan die naar aarde staat gekeerd ligt in de schaduw. De maan zal vanaf nu weer zichtbaar gaan worden. Dit noemen we een wassende maan.

Eens in de zoveel tijd is er tijdens nieuwe maan ook een (gedeeltelijke) zonsverduistering te zien. Dit gebeurt alleen als de zon, de maan en de aarde precies op één lijn staan. De schaduw van de maan valt op een deel van de aarde.

De maan staat nu in een rechte hoek ten opzichte van de aarde en de zon. Vanaf de aarde zien we nu een half verlichte maan. De maan ‘groeit’ nog circa een week verder naar een volle maan.

De aarde staat nu precies tussen de zon en de maan in. De maancyclus is nu halverwege. Het zonlicht verlicht de helft van de maan die naar de aarde gekeerd staat en we zien vanaf de aarde de hele maanschijf verlicht. Vanaf nu zal het zichtbare deel van de maan weer kleiner worden. We noemen dit een afnemende maan.

De maan staat weer in een hoek van 90 graden ten opzichte van de aarde en de zon. Vanaf de aarde zien we opnieuw een half verlichte maan. De maan wordt de komende dagen steeds minder zichtbaar totdat hij helemaal is verdwenen en we weer een nieuwe maan hebben.

Een mooie tool van de NASA met de actuele maanstand.

Als de periode is de aangebroken dat maan van nieuwe maan naar eerste kwartier gaat, is de maan 's avonds aan de westelijke hemel zichtbaar. Naarmate we dichter bij de volle maan komen, komt de maan aan de oostelijke hemel op rond zonsondergang. Vanaf nu wordt de maan weer minder zichtbaar en komt ook steeds later op. Als het laatste kwartier aanbreekt, komt de maan rond middernacht pas op. In het laatste deel van de cyclus is de maan maar kortstondig te zien aan oostelijke ochtendhemel.