De meteorologische zomer begon op 1 juni en het weer deed prima mee! Na een zeer koude april én mei, draaide de wind op de eerste dag van juni naar het zuiden en dat leverde direct een serie zomerse dagen op. Na een korte dip met buien met lokale wateroverlast, werd het halverwege de maand enige tijd snikheet. Half juni leverde dat ook meteen de hoogste temperatuur van de hele zomer op: op de 17e werd het maximaal 34,0 graden bij Hupsel. Daarna zijn we nooit meer in de buurt gekomen van die waarde, waar we de vorige drie zomers moeiteloos aan 35 graden en zelfs veel hoger dan dat kwamen.

In het zuidoosten en oosten werd halverwege juni zelfs een regionale hittegolf geregistreerd. Dat is een periode met vijf zomerse dagen (>25 graden) op rij, waarvan er ten minste drie tropisch (>30 graden) verlopen. Een landelijke hittegolf zat er deze zomer niet in. Sterker nog: in De Bilt kwam het met 30,8 graden tot slechts één tropische dag, eveneens op 17 juni. En dat is niet alleen de stand van tropische dagen voor de zomer, maar zelfs voor heel 2021. Ter vergelijking: in de zomer van 2020 hadden we landelijk 11 tropische dagen.

Juni eindigde met een gemiddelde temperatuur van 18,2 graden (tegen 16,2 graden normaal) zelfs als warmste junimaand sinds het begin van de metingen! Maar daarmee bleek het kruit ook verschoten. Juli ging nog vrij warm van start, maar halverwege de maand leverde een serie ronduit sombere dagen vaak geen hogere temperaturen op dan 17 tot 20 graden. Vooral in het oosten en zuidoosten, mede door de enorme hoeveelheden neerslag aldaar. Ook augustus verliep vaak fris met slechts 1 zomerse dag en na juni zijn nergens in Nederland meer tropische temperaturen gehaald. Een enorm contrast met de afgelopen zomers...

Ondanks het gebrek aan zomerse warmte, werd de gemiddelde temperatuur zowel in juli als in augustus nog redelijk 'opgestuwd' door relatief warme nachten. Regelmatig was een hardnekkig wolkendek aanwezig, waaronder het 's nachts nauwelijks afkoelde. Juli eindigde slechts 0,3 graden te koud en augustus gaat waarschijnlijk circa 1 volle graad onder het langjarig gemiddelde uitkomen. Hierdoor gaat de zomer in z'n geheel zelfs als warm de boeken in, maar dat komt dus vooral op conto van juni.

De meeste herinneringen aan afgelopen zomer zullen echter de forse buien en dagen met overlast zijn. Sinds het begin van de metingen hebben we niet eerder zoveel dagen met zware neerslag gehad in een zomerseizoen als dit jaar. Op liefst 16 dagen is er ergens in Nederland >50 millimeter regen gemeten, met daarin zelfs meerdere dagen verwerkt met 100 millimeter of meer binnen een etmaal. Die veelvoud aan stortbuien heeft her en der voor enorme overlast en schade gezorgd. Met als meest in het oog springende gebeurtenis natuurlijk de extreme regenval in Zuid-Limburg, België en Duitsland tussen 13 en 16 juli. In het westen van Duitsland viel toen plaatselijk zelfs ~300 millimeter regen binnen enkele dagen; dat was nog nooit eerder gebeurd. Helaas zijn daar door het noodweer ook meer dan 170 dodelijke slachtoffers te betreuren.

   

Waar juli in het westen van Nederland nog wel vrij droog was, -lokaal viel er niet meer dan 40 millimeter-, eindigt de zomer in z'n geheel wel behoorlijk nat. In delen van Friesland is sinds 1 juni zelfs meer dan 400 (!) millimeter regen gevallen, maar Ubachsberg in het zuiden van Limburg spant de kroon. Daar kwam de afgelopen drie maanden liefst 431 millimeter regen omlaag; ruim tweemaal zoveel als in een normale zomer. Toch zijn er ook zeker regio's die droger waren dan gemiddeld, zoals het westen van Brabant, delen van de Betuwe en Utrecht. Ook op Texel en de oostelijke Waddeneilanden viel wat minder regen dan gebruikelijk, maar van echte droogte is nergens sprake.

Op de twee kaarten hierboven zien we het potentieel neerslagoverschot, ofwel de mate van droogte in de natuur. Dit jaar eind augustus / begin september hebben we naast dezelfde periode vorig jaar gezet, ter vergelijking. Het verschil is natuurlijk enorm! Waar het neerslagtekort vorig jaar rond deze tijd lokaal -400 millimeter (!) bedroeg, hebben we nu op veel plaatsen in het land niet eens een tekort maar een zogenaamd overschot. Dit betekent dat er tot op heden méér regen is gevallen dan dat kon verdampen. In Zuid-Limburg vinden we het grootste neerslagoverschot terug. Voor de natuur is dat na de afgelopen drie zomers een zegen, want voor het eerst sinds 2017 staat alles er weer prachtig bij en zijn sloten en meetjes met water gevuld. Dit verschil is het best terug te zien op de zandgronden in het zuiden en oosten van Nederland.

De meeste mensen zullen deze zomer als somber hebben ervaren, natuurlijk vooral doordat de vakantieperiode voor velen toch wel tamelijk grijs en grauw is verlopen. De enige écht zonnige periode was te vinden half juni, samen met de hitte, al was ook de periode van 16 t/m 23 juli best zonnig. Augustus kende helemaal geen zonnig tijdvak, hooguit enkele 'losse' dagen die vrij zonnig zijn verlopen. Geheel zonloze dagen waren er echter genoeg, met name in het noorden en oosten van het land. 

Uiteindelijk valt de zomer, ondanks een zonnige juni, in z'n geheel aan de sombere kant uit. Augustus was zoals gezegd met afstand de meest sombere maand in een groot deel van het land.

Iedereen zal een zomer als deze persoonlijk anders ervaren en er een eigen mening over hebben. En dat mag natuurlijk! Wij krijgen zelf met regelmaat te horen dat mensen het ontbreken van zinderende hitte vooral als 'prettig' hebben ervaren. Als we enkel en alleen naar de statistieken kijken, was de zomer van 2021 dan echt zo slecht als het misschien lijkt?

Dat antwoord is duidelijk: nee, absoluut niet! De gemiddelde temperatuur komt boven normaal uit en dat is best een keurige prestatie, zeker als je je bedenkt dat het langjarig gemiddelde afgelopen jaar een behoorlijk stukje omhoog is gegaan (met de nieuwe normering over 1991-2020). Over warme dagen, dat zijn dagen met 20 graden of meer, hebben we ook zeker niet te klagen: dit aantal ligt met circa 70-72 ruim boven de norm van 64. Echt koude dagen met een maximumtemperatuur onder de 15 graden zijn deze zomer niet voorgekomen, evenals zeer hete dagen met >35 graden. De maand juli was dit jaar zelfs veel warmer dan juli 2020, toen de gemiddelde temperatuur op amper 17,0 graden uit kwam.

Foto omslag: Hans Fredrix