We zijn in de decembermaand aanbeland en het koude winterweer begint steeds meer op stoom te komen. Deze week is dat gelijk te merken door een noordelijke stroming die koude lucht laat doordringen tot een groter deel van Europa, waaronder Nederland. Bij luchtsoorten afkomstig uit het noorden is de positie van hogedrukgebieden en lagedrukgebieden en de bijbehorende windrichting bepalend voor het weerbeeld dat we kunnen verwachten. Een noordwestenwind gaat geregeld gepaard met winterse buien die door het relatief grote contrast tussen het warme zeewater en de koude bovenlucht gemakkelijk tot ontwikkeling komen. Aan de andere kant is een noordoostenwind de transporteur van droge continentale lucht, soms zelfs helemaal afkomstig vanuit Rusland.

Dat er ook op de wat langere termijn nog kou in de lucht hangt, zijn de berekeningen van het Europese weermodel redelijk eensgezind over. Ook komende week is in Scandinavië volop sprake van winterweer met temperaturen die 3 tot 6 graden onder het klimatologisch gemiddelde uitkomen. In delen van Noorwegen wordt zelfs een afwijking van 6 tot 10 graden als uitkomst gegeven. De koude luchtsoort heeft het hoge noorden, maar ook een groot deel van Centraal-Europa in zijn greep en reikt grofweg tot een strook tussen het noorden van Frankrijk, de Alpenregio en de grensregio tussen Slowakije, Hongarije en Oekraïne. Deze grens is overigens niet in beton gegoten en kan door zachtere lucht vanuit het zuiden een stukje teruggedrongen worden.

In de Benelux komt de temperatuur gemiddeld genomen over de week van 12 tot 19 december ongeveer 1 tot 3 graden lager dan gebruikelijk uit. Midden december is het normaalgesproken 6 à 7 graden in Nederland. De temperatuurkaarten voor de twee weken die daarop volgen zijn erg vergelijkbaar en hierboven is ter indicatie de periode tussen kerst en nieuwjaar weergeven. In beide gevallen is zichtbaar dat de kou boven Noord-Europa stevig in het zadel lijkt te zitten.

Boven Nederland wordt geen significante afwijking berekend, maar dat wil niet zeggen dat de temperaturen die week ‘normaal’ zullen zijn. Met koude lucht in het noorden en zachte lucht in het zuiden van Europa kan het verschuiven van de zogeheten luchtmassagrens voor grote temperatuurverschillen binnen één week zorgen.

Zoals eerder genoemd is de positie van hogedrukgebieden en lagedrukgebieden bepalend voor de windrichting, het transporteren van koude of zachte lucht van elders en dus het weerbeeld dat wij ervaren. Volgende week (12 tot 19 december) dringen lagedrukgebieden zich nadrukkelijker op. De wind zal hierdoor wat vaker uit het westen, zuidwesten of zuiden afkomstig zijn. Meestal wordt dit stromingspatroon geassocieerd met wisselvallig en relatief zacht weer. Zodra neerslagzones van een storing samenvallen met het grensvlak tussen koude en zachte lucht kan dit sneeuw veroorzaken, zoals ook 20 november het geval was toen een deel van Overijssel en Flevoland onder een laagje sneeuw werd bedekt.

Na die periode wordt ten noorden van onze omgeving geregeld een hoge luchtdruk berekend. Eerst ligt het zwaartepunt, waar eventueel een kern van een hogedrukgebied tot ontwikkeling kan komen, vrij westelijk in de omgeving van IJsland en Groenland. Begin januari (week van 2 tot 9 januari) verschuift dit iets in oostelijke richting en de computerberekeningen geven een meer aaneengesloten strook van hogedruk van Groot-Brittannië tot diep in Rusland. Dit kan uitsplitsen in meerdere hogedrukgebieden.

De ietwat lagere luchtdruk dan gemiddeld gaat komende week gepaard met de verwachting van een iets natter weerbeeld dan gebruikelijk. Zodra hogedrukgebieden zich meer gaan laten gelden in de computerberekeningen holt de verwachte hoeveelheid neerslag ook in rap tempo terug. Begin januari wordt in het noordwesten van Europa een wat droger weertype zichtbaar in de weerkaarten. Weinig neerslag wil overigens nog niet zeggen dat het kurkdroog is. Een hoge luchtvochtigheid kan wel voor nevel en mist zorgen. Met lage temperaturen voelt het dan al snel waterkoud.

Dat er zelfs op deze termijn nog een vrij duidelijk signaal wordt weergeven voor een significante luchtdrukafwijking is zeker opmerkelijk te noemen en geeft aanleiding om rekening te houden met het scenario van een geblokkeerd weerpatroon door deze zogeheten Scandinavische blokkade. Om dit wat nader te onderzoeken, en een vergelijking te maken tussen verschillende weermodellen, is hieronder de straalstroom afgebeeld zoals deze wordt berekend door het Amerikaanse GFS weermodel. Eind volgende week geeft dit model aan dat de straalstroom vrij zuidelijk komt te liggen en dat wij in Nederland ons aan de koude kant bevinden.

Foto omslag: D Kohlen