El Niño komt voor in de Stille Oceaan en dit fenomeen wordt  gekenmerkt door een periode met warmer dan gemiddeld zeewater voor en langs de kust van Zuid-Amerika . In de Atlantische Oceaan komt soms een vergelijkbaar verschijnsel voor. Dit wordt wel de Atlantische Niño genoemd.

Dit weersschijnsel speelt zich af voor de westkust van Afrika en de oostkust van Zuid-Amerika. Het warmere zeewater en de zwakkere passaatwinden zorgen ervoor dat bijvoorbeeld Kaapverdië, Senegal, Gambia en Brazilië meer regenval dan normaal kunnen verwachten en er minder koud water uit de diepe oceaan opwelt voor de Afrikaanse kust. De Sahel is juist een regio die drogere condities kan verwachten. 

Het warmere zeewater geeft convectie een boost en er komen meer lagedrukgebieden tot ontwikkeling. Daarnaast is het warme zeewater natuurlijk een voedingsbodem voor het ontstaan van tropische stormen die later kunnen uitgroeien tot orkanen.

Lees ook: wat is een orkaan?

Tot dusver is 2023 een redelijk normaal orkaanseizoen. De eerste drie noemenswaardige tropische stormen zijn tot ontwikkeling gekomen en kunnen van de namenlijst afgestreept worden: Arlene, Bret en Cindy. Veel organisaties, zoals je hieronder ziet, hebben een minder druk dan normaal seizoen voorzien. Deze start is redelijk vergelijkbaar met 2022 toen de eerste drie tropische stormen (Alex, Bonnie en Colin) ook al voor de eerste helft van juli waren ontstaan.

Niet alleen het zeewater van de Atlantische Oceaan is warmer dan gebruikelijk, ook de Stille Oceaan is aan een opwarmende fase begonnen. Op 9 juni maakte de Amerikaanse organisatie NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administation) bekend dat op basis van hun criteria de start van El Nino een feit was. Waar de Atlantische Niño de vorming van orkanen stimuleert, werkt de Pacifische El Niño dit juist tegen.

Dit komt omdat de verticale windschering (het verschil in windsnelheid met de hoogte) groter wordt door El Niño. Dat betekent dat er meer wind op hoogte staat in vergelijking met de wind aan de grond. De forse en vaak koude winden hoger in de atmosfeer zorgen ervoor dat de prille orkaan begint te kantelen en als het ware uit elkaar wordt getrokken. Om de orkaan tot volle kracht te kunnen laten ontwikkelen is weinig windschering noodzakelijk zodat de opwaartse stromen niet worden onderbroken en de orkaan alle beschikbare energie kan opslokken. 

Een ander effect van El Niño is dat de Afrikaanse jet, vergelijkbaar met de straalstroom bij ons op de gematigde breedtegraden, zwakker wordt. Het dalen van de luchtdruk en de ontwikkeling van storingen voor de kust van Afrika wordt door de zwakkere jet vertraagt en het zorgt ervoor dat deze transportband de stormen met minder vaart de oceaan over stuurt richting het Caribisch gebied. 

Nu sprake lijkt van beide fenomenen is een bepaalde mate van tegenwerking gaande. Het is nog zeer de vraag wat de precieze uitwerking hiervan gaat zijn op het Atlantisch orkaanseizoen.

De periode waarin deze weersverschijnselen zich afspelen is het eerste aspect waarin ze afwijken van elkaar. El Niño bouwt zich geleidelijk op tijdens de zomer op het noordelijk halfrond en bereikt zijn hoogtepunt aan het einde van de herfst en in de winter. Het brengt wereldwijd grote verandering van het weer met zich mee en alles wat daarmee samenhangt. De Atlantische Niño piekt juist tijdens de zomer, wanneer El Niño nog redelijk inactief is. Het duurt over het algemeen een stuk korter en de impact is minder groot en merkbaar in een kleiner gebied.

Eén van de belangrijkste overeenkomsten zit hem in de oceaan-atmosfeer koppeling. De positieve feedback, in dit specifieke geval de Bjerknes feedback, is verantwoordelijk voor de start van de Atlantische Niño. Om dit proces goed te begrijpen, raden wij aan om de uitgebreide video hierboven te bekijken. De passaatwinden worden zwakker en omdat minder water wordt weggeblazen naar de oostkust van Zuid-Amerika stokt de compensatie in de vorm van opwelling van koud water uit de diepe oceaan voor de kust van Afrika. Het is gekoppeld aan de Walker circulatie die ook in de Stille Oceaan aan het verschuiven is bij een El Niño event. Deze overeenkomsten leiden ertoe dat er net als in de Stille Oceaan ook in de Atlantische Oceaan een koudere Niña-variant voorkomt.

Meestal begint de Atlantische Niño in de zomer na een winter met El Niño (op het noordelijk halfrond).

Er wordt langzaamaan steeds meer bekend over het kleine broertje van El Niño, maar er zijn nog steeds veel onbeantwoorde vragen. In de jaren ’90 kwam het bijvoorbeeld frequent voor en daarna kwam het fenomeen langere tijd niet voor, totdat het in 2016, 2018 en 2019 ineens terugkeerde. Wat veroorzaakte die lange pauze is één van de vragen waar de wetenschap zich nu over buigt. Ook de relatie tussen het verloop van het orkaanseizoen en het voorkomen van de Atlantische Niño is een topic van wetenschappelijk onderzoek.