Het zeewater voor de kust van Peru is de afgelopen weken snel in temperatuur gestegen.Ook in het centrale deel van de Stille Oceaan rond de evenaar wordt het water geleidelijk warmer. De stijging heeft er voor gezorgd dat La Niña in maart na bijna 100(!) maanden ten einde kwam en we nu een ENSO neutrale situatie hebben. De modellen van zowel NOAA als ECMWF laten de temperatuur van het water snel verder stijgen en in de periode mei, juni, juli is de kans op El Niño omstandigheden ruim 60 procent. In de tijdvakken daarna stijgt de kans verder tot boven de 80 procent en ook in de winterperiode blijft El Niño aanhouden.

De meteorologen die zich bezig houden met El Niño zijn meestal terughoudend met de verwachtingen die in de lente uitkomen omdat ze minder betrouwbaar zijn. In de lente slaat de ENSO fase meestal om maar kleine afwijkingen in de heersende weerpatronen boven de Stille Oceaan kunnen tot grote verschillen leiden in de uitkomsten van de modellen.

Dit jaar is dat anders en  is men vrij zeker van de verwachting. De grote modellen zitten op een lijn en daarnaast komen ze met zeer hoge kanspercentages dat er een El Niño gaat komen. Daar komt bij dat actuele metingen nu al laten zien dat het water sterk aan het opwarmen is. In onderstaande animatie is afwijking van de watertemperatuur tot 300 meter diep te zien ten opzichte van het klimatologisch gemiddelde. Duidelijk is dat voor de kust van Zuid-Amerika (rechts) koud water wordt vervangen door warmer water.

De El Niño Southern Oscillation, kortweg ENSO, beschrijft de verandering van wind en temperatuur van het oppervlaktewater van het centrale en oostelijke deel van de Grote Oceaan. Deze verandering heeft regionaal en mondiaal invloed op de weerpatronen. 

Grofweg iedere 3 tot 7 jaar koelt het water sterk af of warmt het juist op. Het verschil tussen de gemiddelde temperatuur (periode 1991-2020)  en de actuele temperatuur kan in de meest extreme gevallen oplopen tot 3 graden. Men spreekt van El Niño wanneer het water tenminste een halve graad is opgewarmd ten opzichte van het gemiddelde. In geval van een afkoeling  van een halve graad of meer spreekt men van El Niña. Zowel een El Niño als een La Niña kunnen maanden aanhouden.

Tussen deze twee fases in is er ook nog de neutrale fase. De watertemperatuur ligt dan dicht bij de gemiddelde temperatuur.

Voor een groot deel van Europa zijn de effecten van El Niño niet aantoonbaar omdat mogelijke effecten worden overschaduwd door de grilligheid van het weer. Dit geldt ook voor Nederland. In sommige onderzoeken komt wel naar voren dat het voorjaar natter kan verlopen. 

In andere delen van de wereld zijn de rechtstreekse gevolgen van El Niño wel degelijk merkbaar. Hieronder staan een paar duidelijke voorbeelden:

• Veel warmer zeewater voor de kust van Peru leidt tot minder visvangst en een economische ramp.
• Hetzelfde gebied wordt ook met veel meer regen geconfronteerd en daardoor overstromingen en moderstromen.
• In Australië en Indonesië breekt een zeer droge periode aan met een verhoogd risico op natuurbranden.
• De winter in Noord-Amerika is minder streng.
• De kans op orkanen boven de Atlantische Oceaan is kleiner.

In 2016 was de laatste sterke El Niño. Dat jaar is ook wereldwijd het warmste jaar ooit gemeten. Bewezen is dat El Niño jaren wereldwijd warme jaren zijn. Met de verder stijgende temperatuur op aarde als gevolg van de klimaatverandering is het niet ondenkbaar dan 2023 en 2024 weer zeer warme jaren gaan worden, mogelijk record warm.

Er is door onderzoekers nog geen relatie tussen ENSO en klimaatverandering gelegd.

De grootschaligheid van de weersveranderingen die maanden kunnen aanhouden worden direct gevoeld door de mensen die in de getroffen gebieden wonen.  Er zijn allerlei gevolgen denkbaar voor bijvoorbeeld de landbouw, infrastructuur en gezondheid. Jaren met een sterke El Niño kosten de overheden vele miljarden door schade en humanitaire rampen die optreden.

Langs de evenaar, boven de Stile Oceaan zijn een aantal blokken gedefinieerd. Niño 1+2 direct voor de kust van Peru, Niño 3 boven het oostelijk deel van de oceaan en Niño 4 boven het westelijk deel van de oceaan. In deze vakken wordt de temperatuur van het zeewater gemonitord met boeien, schepen en satellieten. Een samengesteld vak Niño 3.4 wordt door NOAA gebruikt als leidraad. Wanneer hier een afwijking van minimaal een halve graad wordt gemeten ten opzichte van het klimatologisch gemiddelde is er sprake van El Niño (warmer) of La Niña (kouder).

Voor dit artikel is informatie van NOAA gebruikt.

In afbeelding boven artikel de El Niño van 1997.