Benauwd weer, vaak ook drukkend weer genoemd, komt in ons land elk jaar in de zomermaanden wel eens voor. Dat het alleen in de zomermaanden voorkomt, heeft te maken met een specifieke eigenschap van lucht: warme lucht kan meer waterdamp bevatten dan koude lucht. 

De lucht in de zomer is vanzelfsprekend warmer dan de lucht in de winter, toch is het lang niet altijd benauwd in de zomer. Of het benauwd is, is erg afhankelijk van de combinatie van temperatuur en luchtvochtigheid. Die combinatie van luchtvochtigheid en temperatuur wordt in de meteorologie uitgedrukt in de dauwpunttemperatuur, ook wel ‘het dauwpunt’ genoemd. 

Kortgezegd is het dauwpunt de temperatuur tot waar je lucht moet afkoelen totdat de waterdamp in de lucht begint met condenseren tot waterdruppeltjes. Hoe hoger het dauwpunt, hoe meer vocht in de lucht aanwezig is. 

Lucht van 23 graden met een relatieve luchtvochtigheid van 50% kan je tot circa 12 graden afkoelen voordat waterdamp begint te condenseren. Het dauwpunt van die lucht is dan 12 graden. Omdat in warme lucht véél meer waterdamp past dan in koude lucht, is lucht van 30 graden met een dauwpunt van 12 graden relatief veel minder vochtig dan wanneer de temperatuur 23 graden zou zijn.

De dauwpunttemperatuur kan héél goed worden gebruikt om de mate van benauwdheid uit te drukken. Meer lezen over het dauwpunt? Lees: Dauwpunttemperatuur, wat is dat?

Het menselijk lichaam is goed in staat de lichaamstemperatuur goed te reguleren. Bij koel of koud weer zorgt het grote temperatuurverschil tussen de lucht en het lichaam voor afkoeling, bij warm weer gebeurt dat voor een steeds groter deel door te zweten. Vocht verliezen om het lichaam af te koelen klinkt gek, maar het werkt heel goed. Dat komt omdat het menselijk lichaam goed gebruik maakt van het fenomeen ‘verdampingswarmte’.

Wanneer we zweten, wordt de huid nat. Dit vocht verdampt naar de lucht, maar dat gebeurt niet zomaar. Om vocht te verdampen is energie in de vorm van warmte nodig. Die benodigde warmte wordt onttrokken aan de huid. Naarmate meer zweet verdampt, koelt de huid en uiteindelijk ons lichaam af.

Wanneer het warm of heet weer is, maar de lucht droog, kan waterdamp van zweetdruppeltjes gemakkelijk in de omgevingslucht worden opgenomen. Doordat zweetdruppeltjes makkelijker verdampen, koelt het lichaam ook sneller af. 

Heel anders wordt het wanneer de omgevingslucht al veel vocht bevat en zweetdruppeltjes dus veel moeilijker verdampen. Wanneer het verdampingsproces langzamer verloopt, koelt het lichaam een stuk moeizamer af. Door de hitte blijf je zweten, dus de huid blijft nat en alles wordt plakkerig. Voor veel mensen geeft dit een benauwd gevoel.

De mate van vocht in de lucht bij hoge temperaturen is dus heel belangrijk. Omdat het dauwpunt de mate van vochtigheid beschrijft, zegt het ook iets over hoe benauwd of zwoel het zal zijn. Een gemiddeld mens ervaart een dauwpunt onder 10 graden als niet benauwd of zwoel. Ligt het dauwpunt rond 15 graden, dan wordt dat door velen ervaren als ‘een beetje benauwd’, zeker tijdens inspanning. Dauwpunten tussen 15 en 20 graden kunnen al als matig benauwd worden beschouwd en dauwpunten boven 20 graden als ‘erg benauwd’ of ‘zeer benauwd’. Dauwpunten boven 26 graden leveren extreem benauwd weer op en kunnen gevaarlijk zijn.

Hoe efficiënt het lichaam kan afkoelen door te zweten, hangt dus af van het dauwpunt: de combinatie van temperatuur en luchtvochtigheid. Hoe sterk het lichaam nog kan afkoelen door te zweten hangt ook af van de combinatie tussen luchtvochtigheid en temperatuur. Die mate van afkoeling is af te leiden uit de natteboltemperatuur.

De natteboltemperatuur is de temperatuur die een doorweekt voorwerp in de buitenlucht krijgt na verdamping van het vocht. Ligt de natteboltemperatuur onder 30 graden, dan kan het menselijk lichaam nog voldoende warmte kwijt om in elk geval in rust het lichaam op temperatuur te houden. Boven 30 graden wordt dit moeilijker, waardoor oververhitting op de loer ligt. Een natteboltemperatuur boven 35 graden is snel dodelijk, maar komt op aarde gelukkig zeer zelden voor.

Foto: Gieny Westra