Alle kleine deeltjes in de lucht, onafhankelijk van de oorsprong, wordt fijnstof genoemd. Je kunt hierbij denken aan kleine zandkorrels of een zoutkorreltje dat vanuit de oceaan de lucht in geslingerd is. De meeste mensen echter, denken bij fijnstof aan roetdeeltjes. 

Een groot deel van deze deeltjes zijn van natuurlijke komaf. Het zout in de oceaan of kleine zandkorrels die opwaaien zijn daarbij een groot onderdeel, maar ook bosbranden of natuurlijke uitstoot uit planten (zoals pollen) worden niet tot de menselijke bijdrage gerekend.

Het effect van fijnstof is vaak goed te merken. Mensen met hooikoorts kunnen dat vast beamen, net als iedereen die wel eens een laag Saharazand op de auto heeft gezien. Toch zijn het vooral de deeltjes kleiner dan de pollen die een groot effect hebben op het weer. Waterdamp hecht zich namelijk graag aan een oppervlak. Wanneer er dus veel waterdamp in de lucht zit (en de luchtvochtigheid hoog is), zal een deel van deze waterdamp condenseren op deze stofdeeltjes. Wanneer er veel deeltjes zijn en voldoende waterdamp is, krijg je een wolk. Hoe meer deeltjes er in de lucht zitten, hoe kleiner de wolkendruppeltjes worden (en dus meer druppels in totaal). In veel gevallen blijven deze kleine druppels langer in de lucht hangen en is het vaker droog.

Wolken kunnen ook dicht bij het aardoppervlak vormen. We spreken dan van mist. Wanneer er weinig wind staat en er voldoende fijnstof aanwezig is vormt zich mist.

Het RIVM geeft in sommige gevallen ook een stookalert af. Dit wordt uitgegeven als roetdeeltjes van het stoken aan het aardoppervlak blijven hangen. Niet alleen neemt de kans op mist dan enorm toe, ook de schadelijke roetdeeltjes blijven bij het aardoppervlak hangen.

Het effect van deze fijnstofdeeltjes zal voor mensen met hooikoorts bekend zijn, maar ook mensen die geen hooikoorts hebben krijgen last van fijnstof. De kleinste deeltjes, kleiner dan 2,5 micrometer (ter vergelijking, een hoofdhaar is zo’n 50 micrometer dik), kunnen via de ademhaling in je longen terechtkomen. Als dit gebeurt kunnen ze daar schade aanrichten, met onder andere longontsteking tot gevolg.

Fijnstof bepaalt niet alleen voor een groot deel het weer, het weer heeft ook invloed op de hoeveelheid fijnstof in de lucht. Bij een forse regenbui wordt een groot deel van de deeltjes meegenomen met de druppels en zo uit de lucht ‘gewassen’. Ook een stevige wind kan de fijnstofdeeltjes verspreiden waardoor je er een stuk minder last van hebt.